عدسی که یکی از بخشهای محدب ساختار چشم است، در حالت معمول شفاف و باعث تمرکز نور بر روی شبکیه است. زمانی که عدسی چشمها تیره و کدر شوند، آب مروارید یا کاتاراکت بوجود میآید. دید افراد مبتلا به آب مروارید، شبیه به نگاه کردن از طریق یک شیشه مهآلود است. تا زمانی که آب مروارید پیشرفت نکرده است، بینایی فرد، تحت تاثیر قرار نمیگیرد. اما زمانی که بخش بیشتری از عدسی درگیر میشود، اختلال در بینایی ایجاد و ممکن است نیاز به جراحی آب مروارید داشته باشید. جراحی آب مروارید شامل برداشتن لنز طبیعی چشم و جایگزینی آن با یک لنز مصنوعی است.
انواع آب مروارید
انواع کاتاراکت عبارتند از:
- آب مروارید هستهای
نوعی از کاتاراکت است که مرکز عدسی را تحت تاثیر قرار میدهد. آب مروارید هستهای در ابتدا ممکن است باعث نزدیک بینی بیشتر شود یا حتی بهبود موقتی در مطالعه را در پی داشته باشد. اما با گذشت زمان عدسی به تدریج زردتر میشود و باعث تار شدن دید میگردد. همانطور که این بیماری به آرامی پیشرفت میکند، عدسی ممکن است قهوهای هم شود. بنابراین اختلالی در تشخیص سایههای رنگ بوجود میآید.
- آب مروارید قشری
آب مرواریدی است که لبههای عدسی را تحت تاثیر قرار میدهد. این نوع کاتاراکت با رگههای سفید رنگ از لبههای خارجی عدسی شروع و پس از پیشرفت آب مروارید، به بخشهای مرکزی عدسی هم کشیده میشود. همچنین در عبور نور از مرکز عدسی اختلال ایجاد میکند.
- آب مروارید زیر کپسولی
این نوع آب مروارید پشت عدسی را درگیر میکند و بصورت یک ناحیه کوچک و مات شروع میشود. که معمولا این ناحیه در نزدیکی پشت عدسی در مسیر نور است. این نوع سریعتر از دیگر کاتاراکتها پیشرفت میکند.
- آب مروارید مادرزادی
برخی افراد هنگام تولد دارای آب مروارید هستند یا در دوران کودکی به آن مبتلا میشوند. این نوع بیماری کاتاراکت ممکن است ژنتیکی یا به دلایل عفونت داخل رحمی و تروما باشد. آب مروارید مادرزادی همیشه بینایی را تحت تاثیر قرار نمیدهد اما در صورت تاثیر، بلافاصله بعد از تشخیص درمان میشوند.
علت آب مروارید
عدسی چشم عمدتا از پروتئین و آب تشکیل شده است. پروتئین باعث شفاف نگه داشتن عدسی است و اجازه میدهد نور از آن عبور کند. با افزایش سن، اختلالی در ساختمان منظم پروتئینها بوجود میآید و با از هم گسیخته شدن آن، لکههای تیره بر روی عدسی ظاهر میشوند. این لکههای تیره گسترش پیدا میکنند و عدسی شفافیت خود را کاملا از دست میدهد. در نهایت کاتاراکت ایجاد میشود. البته به جز بالا رفتن سن، عاملهای دیگری هم وجود دارند که عبارتند از:
- دیابت
- فشار خون
- سیگار کشیدن
- قرار گرفتن در معرض اشعههای مضر خورشید بخصوص بدون عینک
- مصرف برخی از داروها مانند کورتیکواستروئیدها
- داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به کاتاراکت
- آسیب دیدگی و ضربه به چشم
علائم آب مروارید
رایجترین علائم کاتاراکت عبارتند از:
- افزایش مشکل بینایی در شب
- حساسیت به نور و تابش خیرهکننده
- کمرنگ شدن یا زرد شدن رنگها
- دوبینی در یک چشم
- تغییرات مکرر در تجویز عینک یا لنزهای تماسی
- داشتن تاری دید
بعضی از بیماریهای چشم ممکن است علائم بالا را هم داشته باشند. در صورت مواجه شدن با هر یک از این علائم، حتما به پزشک مراجعه کنید، تا با تشخیص به موقع، از بروز مشکلات شدیدتر جلوگیری شود.
نحوه تشخیص آب مروارید
پزشک چشم را به طور دقیق معاینه میکند. همچنین به بررسی هر نوع بیماری که باعث کاهش دید میشود، از قبیل مشکلات پرده شبکیه و عصب بینایی، میپردازد. در صورتی که بیمار نیاز به عمل آب مروارید چشم داشته باشد، اقدامات لازم برای درمان را انجام میدهد. به طور کلی معایناتی که توسط پزشک انجام میشود به سه صورت است.
- تست تشخیص دید: با استفاده از چارت مخصوص، قدرت بینایی فرد اندازهگیری میشود.
- معاینه مردمک گشاد شده: با ریختن قطره در چشم، مردمک باز میشود. سپس معاینه شبکیه و عصب نوری با ذرهبین مخصوص انجام میشود. بعد از معاینه دید نزدیک بیمار تا چند ساعت، تار خواهد بود.
- تونومتری: ابتدا قطره بیحس کننده داخل چشم بیمار ریخته میشود. سپس پزشک با دستگاه مخصوص، فشار داخل چشم را اندازهگیری میکند.
بیشتر بخوانید: عمل لیزیک چشم در چه صورتی انجام میشود؟
درمان آب مروارید
کاتاراکت معمولا هر دو چشم را درگیر میکند. درمان کاتاراکت فقط از طریق جراحی امکانپذیر است. هر کدام از چشمها بصورت جداگانه و با چند هفته فاصله جراحی میشوند. برای این جراحی از بیحسی موضعی در ناحیه اطراف چشم استفاده میکنند و عمل بصورت سرپایی قابل انجام است.
روش فیکوامولسیفیکاسیون
در این روش جراح ابتدا یک برش کوچک و ریز در داخل قرنیه ایجاد میکند. سپس یک پروب از طریق این برش وارد قرنیه میشود و عدسی کدر شده را با امواج اولتراسوند به ذرات ریزتر خرد میکند. این ذرات از همان برش کوچک به بیرون کشیده میشوند. جراح کپسول عدسی را در جای خود قرار میدهد و یک عدسی مصنوعی جدید (از جنس پلاستیک، سیلیکون یا آکریلیک) را در آن میگذارد. این عمل به دقت بسیار زیادی نیاز دارد و برش ایجاد شده نیاز به بخیه ندارد و خودبخود ترمیم میشود.
با ورود لیزر فمتوسکند، تحولات زیادی در جراحی آب مروارید ایجاد شد. این لیزر به نسبت روش فیکوامولسیفیکاسیون برشهای دقیقتری روی قرنیه ایجاد میکند. همچنین روی بافتهای مجاور اثر کمتری از خود بجا میگذارد. ابتدا از قرنیه، اتاق قدامی و عدسی، یک تصویر سه بعدی با کیفیت بالا تهیه و جراح براساس آن محل تابش لیزر را در قسمتهای مختلف مشخص میکند.
جراحی اکسترا کپسولار
زمانی که کاتاراکت پیشرفت کند، عدسی سفت میشود. درنتیجه توسط امواج اولتراسوند قابل خرد شدن نیست. در این حالت برش بزرگتری در چشم ایجاد و جراح عدسی را بصورت یک تکه کامل بیرون میآورد. بعد از عمل، برش با بخیههای ظریف بسته میشود. در این روش دوره درمان طولانیتر است.
مراقبت بعد از عمل آب مروارید
با اینکه عمل کاتاراکت، یک عمل سرپایی است ولی نیاز به مراقبتهای صحیح بعد از عمل دارد.
- پس از جراحی، حتما از قطرههای چشمی آنتیبیوتیک و ضد التهابی تجویز شده توسط پزشک استفاده کنید.
- تا ۲۴ ساعت پس از عمل، به پانسمان چشم دست نزنید. بعد از آن با احتیاط پانسمان را بردارید. اطراف چشم را با گاز استریل تمیز کنید. سپس قطره چشمی تجویز شده را استفاده کنید. بعد از این چشم بدون پانسمان خواهد بود.
- چند مدت بعد از عمل از محافظ چشمی پلاستیکی استفاده کنید.
- از مالیدن چشم اجتناب کنید.
- حداقل تا یک هفته، از بلند کردن هرگونه شیء سنگین یا خمشدن خودداری کنید.
- معمولا تا چند روز دید فرد همچنان تار است، بنابراین تا زمانی که دیدتان کامل نشده است از رانندگی کردن دوری کنید.
- بهتر است تا ۷ روز از چشمبند استفاده کنید.
- در معرض گرد و خاک قرار نگیرید.
