یکی از روش هایی که پزشک با استفاده از آن می تواند اعضای درونی بدن را مشاهده کند و تشخیص بیماری را انجام دهد آندوسکوپی می باشد. در این روش پزشک قادر است تصاویر ویدیویی را به صورت مستقیم روی مانیتور مشاهده نماید و از این طریق اعضای درون بدن را مورد معاینه قرار دهد. آزمایش آندوسکوپ یکی از مفید ترین و دقیق ترین روش ها برای بررسی دلایل مشکلات گوارشی می باشد. آن دسته از افرادی که در معده خود مشکل دارند باید آزمایش آندوسکوپ را توسط پزشک انجام دهند. بهترین راه تشخیص انواع زخم های گوارشی و همچنین سرطان معده آزمایش آندوسکوپ می باشد. برای اینکه شما در مورد این آزمایش اطلاعات بیشتری داشته باشید هر نکته ای که نیاز باشد را در ادامه بیان می کنیم.
پزشک متخصص برای چه علائمی آندوسکوپی را تجویز می کند؟
جهت تجویز آندوسکوپی پزشک بررسی ومعاینات لازم را انجام می دهد. در صورت نیاز به بررسی دقیق تر آزمایش خون برای شما تجویز خواهد کرد. با مشاهده نتیجه آزمایشات و مطالعه و بررسی دقیق، طبق صلاحدید پزشک آندوسکوپی تجویز و انجام می شود. در صورت وجود علائم زیر پزشک برای بیمار آندوسکوپی تجویز می کند:
- انسداد مری
- یبوست مزمن
- دل درد
- تومور
- عفونت
- زخم معده
- التهاب معده
- فتق
- خونریزی غیرطبیعی واژینال
- خون در ادرار
- بی اختیاری مدفوع
- اختلال بلع
- سنگ کیسه صفرا
- رفلاکس اسید معده به مری
بیشتر بخوانید: درمان قطعی زخم معده
آمادگی های پیش از آزمایش آندوسکوپی
برخی از مراقبت هایی که پیش از انجام این آزمایش باید به آنها دقت داشته باشید عبارت است از :
۱. به طور کلی نباید ۴ الی ۶ ساعت پیش از آندوسکوپی هیچ نوع غذایی میل کنید. معده شما باید خالی باشد اما تا ۲ ساعت پیش از انجام آندوسکوپ نوشیدن آب مانعی ندارد.
۲. ممکن است که پزشک برای شما جهت انجام دادن این آزمایش آرام بخش تجویز نماید. در این صورت برای همراهی خودتان تا منزل بعد از انجام آزمایش باید فردی را همراه خود داشته باشید تا بتوانید بدون مشکل به منزل خود برسید.
۳. اگر شما به بیماری های دیگری مانند ایدز و یا هپاتیت مبتلا هستید پیش از انجام دادن این آزمایش باید به پزشک اطلاع دهید. چرا که پزشکان برای پیشگیری کردن از انتقال بیماری ها از فردی به فرد دیگر از روش های خاصی جهت آزمایش استفاده می کنند.
۴. پیش از انجام هر نوع آزمایش آندوسکوپ تمام داروهایی را که پزشک برایتان تجویز کرده و یا مصرف میکنید را باید به او بگویید. در مورد داروهایی که ضد انعقاد هستند پزشک باید اطلاعات بیشتری داشته باشد.
۶. اگر شما به اختلالات خونریزی مبتلا هستید باید این مسئله را به پزشک اعلام کنید تا اقدامات لازم را جهت پیشگیری با خطرات احتمالی انجام دهد.
۷. هر زمانی که شما برای انجام دادن این آزمایش به پزشک مراجعه می کنید تمامی مدارک پزشکی را نیاز است همراهتان ببرید.
برای انجام آندوسکوپی باید چگونه آماده شویم؟
برای انجام دادن این آزمایش شما احتیاج به بستری شدن در بیمارستان ندارید. مدت زمانی که طول می کشد پزشکی آزمایش را انجام دهد حدود یک ساعت است. پزشک معالج پیش از عمل باید بیمار را برای جراحی آماده سازد. در بسیاری از انواع این آزمایش بیمار باید مدت ۱۲ ساعت پیش از عمل چیزی میل نکند. البته که باید بدانید بنا به نوع جراحی میل کردن غذا و یا آب متفاوت است. برای آن دسته از آزمایشهایی که در قسمت روده انجام می شود شب قبل داروهای خاصی جهت پاکسازی روده تجویز خواهد شد. پزشک پیش از انجام دادن آزمایش بیمار را معاینه می نماید و تمامی داروها و مکمل های قبلی بیمار را مورد بررسی قرار خواهد داد.
دستگاه آندوسکوپی
آندوسکوپ (Endoscope) که از نظرلغوی به معنای درون بین است، دستگاه یا دوربینی است که در مصارف پزشکی برای مشاهده درون بدن با هدف تشخیص یا درمان به کار گرفته می شود. به طور کلی دستگاه آندوسکوپ دارای دو نوع انطاف پذیر و ریجید (غیر منعطف) است. دستگاه آندوسکوپ قابل انعطاف دارای یک لوله انعطاف پذیر است که سر آن دارای یک عدسی است که تصویر درون بدن را با یک فیبر نوری به صفحه نمایش منتقل می کند. اما، دستگاه آندوسکوپ غیر قابل انعطاف شامل لوله سخت و کوتاه تری است که قابلیت انعطاف پذیری ندارد.
روش های انجام آندوسکوپی
بر اساس محل مورد بررسی و نوع درمان دستگاه و ورش ها مختلفی وجود دارد. به طور کلی انواع مختلف انجام آندوسکوپی برای بررسی مشکلات سیستم گوارش به شرح زیر است:
- گاستروسکوپ یا آندوسکوپ
- کولونوسکوپ
- رکتوسکوپ
- کپسولهای آندوسکوپ
متداول ترین دستگاه گاستروسکوپ یا همان آندوسکوپ است که از آن برای بررسی بخش فوقانی سیستم گوارش استفاده می شود. در این روش لوله دستگاه آندوسگوپی از طریق دهان وارد مری و معده بیمار شده و مشکلات موجود در معده و مری بررسی خواهد شد. دستگاه کولونوسکوپ از طریق مقعد وارد بدن شده و مشکلات بخش تحتانی سیستم گوارش از جمله روده بزرگ را بررسی می کند.
کارایی دستگاه رکتوسکوپ نیز همانند دستگاه کولونوسکوپ است با این تفاوت که به واسطه کوتاه بودن آن تنها برای بررسی رکتوم (بخش انتهایی روده بزرگ) به کار گرفته میشود. امروزه جدیدترین روش آندوسکوپی استفاده از کپسول های آندوسکوپ است. این کپسول مجهز به دوربین و سیستم بیسیم است که بررسی تمام بخش های دستگاه گوارش را برای پزشکان فراهم می کند.
کاربرد آندوسکوپی چیست؟
به طور کلی آندوسکوپی برای بررسی دستگاه گوارش فوقانی، یا همان مری و معده و دستگاه روده فوقانی (روده کوچک) از طریق دهان به کار گرفته می شود. مراحلی که برای انجام دادن این آزمایش طی می شود به علت جراحی بستگی دارد. به طور کلی سه علت مهم برای انجام دادن این آزمایش وجود دارد که این دلایل عبارت هستند از :
۱. برای تشخیص دادن هر نوع مشکلی مانند استفراغ، اختلالات تنفسی، درد شکم ،مشکلات بلع، دستگاه گوارشی و غیره پزشک از این روش استفاده می کند.
۲. از این روش برای انجام دادن بیوپسی جهت تشخیص دادن سرطان و بسیاری از دیگر بیماری ها استفاده خواهد شد.
۳. دلیل دیگر استفاده از این روش و آزمایش برای درمان کردن مستقیم بسیاری از بیماری ها است. در واقع باید بدانید که برداشتن پولیپ رگ های خونی در این روش به عنوان درمان شناخته می شود.
نکاتی در مورد انجام آندوسکوپی
آندوسکوپ به طور معمول بدون بیهوش کردن انجام خواهد شد. البته در برخی از این موارد بیمار باید تحت بی حسی موضعی قرار بگیرد. برای این نمونه از بیحسی ها معمولاً پزشک از اسپری بی حسی استفاده می کند و به پشت گردن بیمار می زند. این نوع بی حسی موجب آرام شدن بیمار خواهد شد. در انواع این آزمایش از طریق دهان محافظت های دهانی و دندانی توسط پزشک به بیمار ارائه می گردد تا زمان قرار دادن لوله درون دهان به دندان ها و لب ها آسیب وارد نشود.
نکاتی برای بعد از انجام آندوسکوپی
بعد از انجام دادن این آزمایش بیمار باید درون اتاق آندوسکوپ قرار بگیرد تا بخش قابل توجهی از اثرات دارویی که پزشک به او تزریق کرده است از بین برود. در برخی از موارد بیمار امکان دارد که دچار گلودرد شود. این گلو درد ممکن است هفته ها زمان ببرد و یا اینکه اصلا اتفاق نیفتد. بیمار امکان دارد احساس مناسبی در نفس کشیدن خود نداشته باشد که باید بدانید این مشکل سریع و زود گذر می باشد. زمانی که بیمار به صورت کامل بهبودی لازم را به دست بیاورد برای چندین ساعت به رژیم خاصی نیاز دارد. بیمارانی که این آزمایش را انجام داده اند و آرامش بخش نزده اند می توانند به راحتی مطب را ترک کنند و به منزل بروند.
انواع آزمایش آندوسکوپی
پزشک برای بررسی کردن سیستم های متنوع بدن از این آزمایش استفاده می کند. به طور کلی شما باید به خوبی بدانید که آزمایش آندوسکوپ انواع متنوعی دارد در برخی از قسمت های متنوع بدن پزشک از این آزمایش استفاده می کند و می تواند درمان را به بهترین نحو ممکن آغاز نماید. مجاری دستگاه گوارش مجاری، تنفسی، جراحی با برش کوچک، مجاری باروری زنان و مجاری ادراری از جمله انواع این آزمایش هستند که پزشک برای بیمار انجام می دهد. در ادامه انواع آندوسکوپی را بر اساس عضو و نواحی بدن نام برده ایم:
- مفاصل: آرتروسکوپی
- ریه ها: برونکوسکوپی
- روده بزرگ: کولونوسکوپی
- مثانه: سیستوسکوپی
- روده کوچک: آنتروسکوپی
- رحم: هیستروسکوپی
- شکم یا لگن: لاپاراسکوپی
- حنجره: لارینگوسکوپی
- مدیاستینوم (بین ریه ها): مدریاستینوسکوپی
- رکتوم (ناحیه تحتانی روده بزرگ): سیگموئیدوسکوپی
- قفسه سینه: توراکوسکوپی یا پلوروسکوپی
- مری: آندوسکوپی
- مجرای ادراری: یورتروسکوپی
روش های رایج آندوسکوپی
آندوسکوپی معده
در روش آندوسکوپی معده یک لوله بنلد منعطف از طریق دهان وارد مری بیمار می شود. لوله دارای دوربین فیلمبرداری می باشد و در صورت لزوم پزشک می تواند نمونه برداری نیز انجام دهد. برای انجام آندوسکوپی معده با بیهوشی از دارویی به نام پروپوفول استفاده می شود که یک ماده بیهوش کننده عمومی برای عمل های جراحی می باشد.
بیشتر بخوانید: برای درد معده چه باید خورد
آندوسکوپی سینوس
از نشانه های انسداد سینوس می توان به اختلال در تنفس، از دست دادن بویایی، عفونت و درد را نام برد. یکی از روش های درمانی برای رفع انسداد سینوس روش آندوسکوپی سینوس می باشد. همچنین در صورتی که بیمار مبتلا به تومورهای بینی، انسداد و گرفتگی در بینی، سینوزیت و یا پولیپ بینی باشد نیز استفاده از آندوسکوپی سینوس تاثیرگذار است.
آندوسکوپی روده
برای افرادی که دارای درد شکمی مبهم و یا خونریزی مقعدی و مشکلات روده هستند روش آندوسکوپی روده می تواند مفید باشد. آندوسکوپی روده که کولونوسکوپی نامیده می شود روشی کمک کننده به پزشک متخصص است تا از این طریق بتواند با مشاهده پوشش مخاطی دستگاه گوارش تحتانی آزمایش غربالگری یا تشخیص دقیق مشکل را انجام دهد.
آندوسکوپی بینی
در روش آندوسکوپی بینی یک لوله نازک و منعطف در مجرای بینی قرار می گیرد و ابزاری کمک کننده به پزشک برای تشخیص مشکل در این ناحیه است. آندوسکوپی بینی یک روش آسان برای تشخیص بیماری است که در مطب پزشک این کار انجام می شود.
مزایای استفاده از آندوسکوپی
آندوسکوپی یکی از روش های متداول برای تشخیص و درمان بیماری ها است که مهمترین مزایای استفاده از آن عبارتند از:
امکان تشخیص بیماری
همان طور که اشاره شد، آندوسکوپی برای تشخیص شرایطی که بر سیستم گوارشی تأثیر می گذارد استفاده می شود. آندوسکوپی می تواند به شناسایی زخم، خونریزی، بیماری سلیاک، انسداد، التهاب و تومور کمک کند. همچنین می تواند علت نشانه های غیر قابل توضیح مانند سوزش سر دل، درد شکم، خونریزی، تهوع، استفراغ و درد شناسایی کند. آندوسکوپی برای تشخیص رشد غیرطبیعی مانند سرطان از اشعه ایکس دستگاه گوارش دقیق تر است.
امکان درمان بیماری
آندوسکوپی علاوه بر تشخیص برای درمان مشکلات دستگاه گوارش استفاده می شود. اگر اختلالات خاصی در حین عمل یافت شود، اغلب امکان درمان همزمان آن ها وجود دارد. متخصص گوارش میتواند برای درمان مشکلات سیستم گوارشی بیمار، مانند برداشتن یک جسم خارجی، گشاد کردن مری باریک یا بریدن پولیپ، سوزاندن رگ، ابزارهای خاصی را از طریق آندوسکوپ عبور دهد.
روش بی خطر
آندوسکوپی یکی از ایمن ترین روش های پزشکی در نظر گرفته می شود که خطر پایینی دارد. اگرچه این روش شامل عوارض نادر مانند مشکلات آرام بخشی، خونریزی، عفونت و سوراخ شدن است، اما این عوارض عمومیت نداشته و معمولا در بیمارانی با سابقه مشکلات پزشکی جدی دیده می شود.
روش سریع
آندوسکوپی فوقانی حدود ۲۰ دقیقه طول می کشد، به همین علت یکی از سریع ترین روش ها برای تشخیص یا درمان به حساب می آید. بیمار در طول عمل هوشیار بوده و تنها قبل از انجام آزمایش از یک داروی آرامبخش دارو برای آرام کردن بیمار استفاده می کنند.
اغلب بدون درد
این روش معمولاً دردناک نیست و بیشتر بیماران فقط ناراحتی خفیفی شبیه گلودرد یا سوء هاضمه را تجربه می کنند. ممکن است به شما بی حسی موضعی داده شود تا ناحیه خاصی از بدن شما بی حس شود. مصرف استامینوفن برای ناراحتی جزئی بعد از عمل نیز توصیه می شود.
عوارض آندوسکوپی
یکی از روش های جراحی امن و بسیار راحت آندوسکوپ می باشد که خطرات زیادی ندارد. با این وجود برخی از عوارض و خطراتی که در این روش وجود دارد را شما پیش از انجام دادن آزمایش باید بشناسید. ایجاد ورم بعد از عمل، دردهای شکمی خفیف، خطرات و اثرات بیهوشی یا بی حسی، گلودرد بعد از چند ساعت، درد پشت سر در ناحیه جراحی و همچنین عوارض جانبی از جمله خطرات و عوارضی هستند که از این آزمایش شاید دریافت گردد.
جمع بندی
آندوسکوپی یکی از روش های متداول برای تشخیص، نمونه برداری و حتی درمان بیماری های سیستم گوارش محسوب می شود. در این روش به کمک دستگاه آندوسکوپ، یک لوله مجهر به دوربین از طریق دهان یا مقعد وارد بدن شده و به کمک دوربین مشکلات سیستم گوارش بررسی می شود. همچنین، از آندوسکوپی برای نمونه برداری و بررسی تومورهای سرطانی استفاده می شود و پزشک می توانند همزمان برای درمان نیز اقدام کند. آندوسکوپی یکی از بی خطرترین و سریع ترین روش های تشخیصی و درمانی در مشکلات دستگاه گوارش است که بدون بیهوشی و با کمترین درد انجام می شود. امیدوارم این مطلب برای شما مفید بوده باشد و اطلاعات لازم را کسب کرده باشید. شما می توانید سوالات و تجربیات خود را در زیر این مطلب با ما به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول درباره آندوسکوپی
آندوسکوپی معمولا دردناک نیست، با این حال میزان تجربه درد به مهارت پزشک و همچنین سوابق بیماری پزشک بستگی دارد. در مواردی که بیمار شرایط لازم را نداشته باشد و یا آستانه درد پایینی دارند، بیهوشی بیمار توصیه می شود.
آندوسکوپی که برای قسمت فوقانی دستگاه گوارش می باشد و از دهان وارد بدن فرد می شود، نسبت به آندوسکوپی قسمت تحتانی بیمار درد خیلی کمتری دارد و در اکثر مواقع تنها با حالت تهوع همراه می باشد. در این مواقع پزشک با استفاده از داروی آرام بخش، از بروز حالت تهوع بیمار جلوگیری کرده و نیازی به استفاده از داروی بیهوشی نمی باشد.
آندوسکوپی یکی از ایمن ترین روش ها برای تشخیص و درمان مشکلات گوارشی است. در صورتی که انجام آن توسط پزشک متخصص و با تجربه انجام شود، مشکلی برای بیمار ایجاد نخواهد شد.
وجود درد در گلو و معده بعد از آندوسکوپی کاملا طبیعی است و بعد از ۷۲ ساعت برطرف می شود. با این حال برای کاهش درد از مصرف آبمیوه های اسیدی اجتناب کرده و از مایعات گرم (نه داغ) استفاده کنید. همچنین، استراحت کامل و مصرف غذاهای نرم مانند سوپ سبزیجات می تواند به کاهش درد کمک کند.
داشتن حالت تهوع بعد از آندوسکوپی طبیعی است، لذا برای پیشگیری و کاهش این حالت قبل و بعد از آندوسکوپی ازمصرف غذاهای سنگین اجتناب کنید. همچنین، استنشاق رایحه لیمو و زنجبیل می تواند برای کاهش حالت تهوع موثر واقع شود. در صورت عدم بهبود حالت تهوع بعد از ۷۲ ساعت از انجام آندوسکوپی به پزشک مراجعه کنید.
مدت زمان انجام آندوسکوپی بین ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول خواهد کشید، اما مدت زمان برای جوابدهی آندوسکوپی به آزمایشگاه و سوابق بیمار بستگی دارد.
معمولا بعد از انجام آندوسکوپی به مدت نیم ساعت الی ۴۰ دقیقه باید در محل ریکاوری بیمارستان بمانید در صورتی که مشکل نگران کننده ای ایجاد نشد می توانید بیمارستان را ترک کنید.
به دلیل اینکه برای انجام آندوسکوپی داروهای بیهوشی به شما تزریق می شود بعد اتمام آندوسکوپی ممکن است احساس گیجی و ابهام داشته باشید. بهتر است برای انجام عمل آندوسکوپی همراه داشته باشید و بعد از عمل نیز از رانندگی کردن و انجام اموری که نیاز به تمرکز حواس دارند پرهیز کنید.
مصرف دخانیات بعد از آندوسکوپی به دلیل تزریق داروهای بیهوشی امکان ایجاد خواب آلودگی و گیجی را دارد. بهتر است از مصرف دخانیات پرهیز کنید اما در صورتی که همراه دارید بلامانع است.
آندوسکوپی بطور معمول بصورت سرپایی در مرکز جراحی یا بیمارستان ها انجام می گیرد. در زمان آندوسکوپی بیماران در تمامی مراحل نیمه هوشیار می باشند و بی حسی موضعی برای شل شدن رفلکس های گاز دهان و همچنین بی حسی گلو تجویز می شود. در کنار آن از داروهای آرام بخش برای حفظ آرامش و راحتی بیماران استفاده شده و این داروها برای مواقعی که فرد دچار استرس و ترس می باشد، موثر است. بیماران معمولا به پهلو یا پشت دراز کشیده می شوند و لوله آندوسکوپی به آرامی وارد مری و معده فرد شده و هوا نیز از طریق لوله عبور می کند تا منجر به تورم ناحیه فوقانی روده نشود.
بعد از انجام آندوسکوپی ممکن است با مشکلاتی مانند احساس درد کم در ناحیه شکم، فشار در گلو و ایجاد باد در گلو مواجه باشید که به دلیل هوایی بوده که در زمان انجام آندوسکوپی وارد معده شما شده است. همه این موارد عادی و نرمال بوده و به مرور زمان از بین می رود. در صورت مواجه شدن با مشکلی جدی تر می توانید با پزشک خود مشورت نمایید.