مسمویت در حاملگی که به آن پره اکلامپسی هم گفته می شود یکی از اختلالات و ناهنجاری های جدی در دوران بارداری است که با فشار خون بالا، ورم و دفع پروتئین ظاهر می شود. مسمومیت بارداری عملکرد کلیه و دستگاه عصبی را تحت الشعاع قرار می دهد و احتمال وقوع آن از هفته ۲۰ ام بارداری تا ۷ روز پس از زایمان طبیعی و سزارین می باشد. در بعضی از مواقع علائم بیماری به حدی شدید است که ممکن است منجر به ختم بارداری پیش از موعد و تهدید کننده حیات مادر باشد. در خانم های باردار مستعد به این عارضه، لازم است در طی حاملگی تحت مراقبت بیشتری قرار گیرند. پره اکلامپسی در ۵ درصد از خانم های باردار مشاهده شده و از آنجایی که در بیشتر مواقع علائم خاصی ندارد، می تواند برای جنین و مادر خطرناک باشد. پره اکلامپسی به دلیل انقباض عروق خونی ایجاد می شود و در نهایت باعث افزایش فشار خون و کاهش جریان در اندام های جنین مانند کبد، مغز و کلیه می شود. کاهش جریان خون برای جنین مشکلاتی از جمله کاهش رشد، کم شدن مایع آمنیوتیک و غیره را به دنبال دارد.
افراد مستعهد به مسمومیت بارداری چه کسانی هستند؟
افراد زیر مستعد به پره اکلامپسی می باشند:
- داشتن زمینه ژنتیکی
- افرادی که بارداری اولشان است
- سنین بسیار پایین و یا افراد بالای ۳۵ سال
- افراد چاق
- فشار خون مزمن پیش از بارداری
- حاملگی دو قلویی یا چند قلویی
- برخی عوامل تغذیه ای
- حاملگی مول یا بچه خوره
نشانه ها و علائم پره اکلامپسی
ورم: اولین علائم مسمومیت حاملگی ورم دست و صورت می باشد. در حاملگی در صورت طبیعی بودن فشار خون فیزیولوژیک، ورم پاها در نظر گرفته می شود ولی ورم دست و پا ممکن است نشانه شروع مسمومیت بارداری باشد.
افزایش قابل توجه فشار خون: فشار خون حتی در محدوده نرمال نیز بایستی مورد توجه قرار گیرد، افزایش فشار خون بالای ۱۴۰/۹۰ بعد از هفته بیستم حاملگی، یکی از معیارهای تشخیص پره اکلامیسی می باشد.
افزایش وزن: افزایش وزن ناگهانی و بیش از حد که غیر قابل توجیه می باشد و بیشتر از ۴۵۰ گرم در هفته و در سه ماهه آخر بارداری است، می تواند نشانه مسمومیت حاملگی یا همان پره اکلامپسی باشد.
دفع پروتئین: دفع پروتئین علل مختلفی دارد اما زمانی که در نمونه ادرار معادل +۱ و بیشتر باشد، بایستی به مسمومیت حاملگی فکر کرده و جهت ارزیابی دقیق تر، پزشک متخصص زنان درخواست اندازه گیری پروتئین در ادرار ۲۴ ساعته را دهد.
چند نوع پره اکلامپسی وجود دارد:
پره اکلامپسی خفیف: در این حالت علائم بالینی آن شامل ورم دست ها، پاها و صورت می باشد که به دلیل تجمع مایعات در بافت ها و بخش های مختلف بدن و زیر پوست بوده و در این حالت با بالا رفتن جزئی فشار خون و وجود مقداری پروتئین در ادرار همراه است.
پره اکلامپسی شدید: در مسمومیت حاملگی شدید علاوه بر نشانه های بالا که شامل افزایش فشار خون، دفع پروتئین و ورم می باشد، سردرد مستمر، تاری دید، درد معده، فشار خون بسیار بالا و تغییر در آنزیم های کبدی نیز از دیگر نشانه های نوع حاد پره اکلامپسی است. این موارد تهدید کننده حیات مادر بوده و در چنین شرایطی متخصص زنان و زایمان باید تصمیم به ختم بارداری بگیرد. در مسمومیت حاملگی شدید ممکن است عوارضی مانند تشنج، نابینایی، عوارض کبدی، مغزی و کلیوی رخ داده که البته بسیار نادر است.
اکلامپسی یا مرحله تشنج: در این حالت فرد دچار حالت تشنج و در نهایت کما شده که در صورتی که درمان نشود منجر به مرگ مادر و جنین می شود.
مسمومیت بارداری بر روی جنین چه عوارضی دارد؟
در زمان پره اکلامپسی خون رسانی جفت دچار اختلال شده و ممکن است جنین دچار محدودیت رشد در رحم یا IUGR شود. در چنین مواقعی سونوگرافی و انجام تست های سلامت جنین باید با نظر متخصص زنان و زایمان انجام شود. در بعضی از موارد ممکن است کاهش حجم مایع آمنیوتیک، باعث جدا شدن زودرس جفت و یا زایمان زودرس بصورت خود به خودی شو. زمانی که فشار خون بالا برای مادر خطرناک باشد و یا ادامه بارداری جان مادر را تهدید کند، ختم بارداری فوری در هر سن حاملگی باید صورت گیرد.
بیشتر بدانید: راه های تشخیص بارداری خارج از رحم چیست؟
روش تشخیص پره اکلامپسی چیست؟
علت مسمومیت بارداری هنوز نا شناخته بوده و روش های اثبات شده ای وجود نداشته که بتواند از آن جلوگیری کند. تشخیص زودرس این عارضه می تواند از عوارض خطرناک آن برای مادر و جنین جلوگیری نماید. برای تشخیص بهتر این بیماری در طی ویزیت های پزشک متخصص زنان، آزمایشاتی را برای مادر تجویز می کند که شامل موارد زیر است:
- آزمایش پروتئین در ادرار
- اندازه گیری فشار خون مادر
- بررسی ریه ها برای سنجش تجمع مایع اضافی در ریه ها
- بررسی سطح پلاکت خون
- اختلال در بینایی یا مشکلات کلیوی
- آزمایش خون و سونوگرافی جنین
راه های درمان مسمومیت بارداری
تنها راه درمان پره اکلامپسی، زایمان است که بر اساس میزان رشد جنین، هفته بارداری و شدت پره اکلامپسی، پزشک متخصص زنان و زایمان می تواند زمان احتمالی بارداری را تعیین نماید. در زمانی که رشد جنین مناسب بوده و مادر در هفته ۳۷ بارداری یا بیشتر می باشد، زایمان سزارین انجام می شود. این حالت باعث جلوگیری از عوارض جبران ناپذیر پره اکلامپسی می شود. در مواقعی که شدت بیماری خفیف باشد و یا مدت زمان باقی مانده تا زایمان زیاد باشد، میتوان تا زمانی که جنین به اندازه کافی رشد کرده باشد، صبر کرد. برای درمان این عارضه رعایت موارد زیر کمک کننده می باشد:
- مصرف داروهای کاهش دهنده فشار خون طبق دستور پزشک
- استراحت و خوابیدن به پهلو چپ
- انجام سونوگرافی مکرر
- پیگیری ضربان قلب جنین
- آزمایش ادرار و خون
- تزریق استروئید برای کمک به رشد ریه های جنین
- دارو درمانی برای پیشگیری از تشنج
علائم بیماری پره اکلامپسی بعد از یک تا شش هفته بعد از زایمان از بین می رود، اما در مواقعی ممکن است کمی بیشتر طول بکشد.
بیشتر بدانید: اگزما پوستی به چه دلیلی در بدن ایجاد می شود؟
راه های پیشگیری از مسمومیت بارداری
هیچ روش پیشگیری برای این عارضه وجود نداشته و تنها می توانید با کاهش میزان مصرف نمک در رژیم غذایی، به کمتر شدن این عارضه کمک نمایید. پزشکان متخصص زنان و زایمان در معاینات بارداری بطور مداوم میزان فشار خون، وزن و ادرار مادر را مورد بررسی قرار می دهند. هر چه مسمومیت بارداری زودتر تشخیص داده شود، مشکلات آن نیز کمتر خواهد بود.
