داشتن کیست تخمدان یک بیماری شایع است، اما معمولا آن را به اشتباه درک می‌کنند. در اصل، تشکیل کیست بخشی منظم از چرخه قاعدگی می‌باشد. زنان هر ماه یک کیست جدید در زمان تخمک گذاری ایجاد می کنند.
کیست تخمدان چیست؟
به زبان ساده کیست، یک کیسه پر از مایع به همراه یک دیواره است. آن مانند یک توپ پر از آب است که در داخل تخمدان قرار می گیرد. به کیست تخمدان، فولیکول تخمدان نیز می‌گویند.
فولیکول ها همیشه در اطراف تخمک رشد می کنند. فولیکول ها در هنگام تکثیر سلول هایی که تخمک را احاطه کرده‌اند و از آن حمایت می کنند، شروع به ترشح مایع می کنند. این مایع باعث می‌شود سلولها به بیرون راهی شوند که در نتیجه دیواره کیست ایجاد می‌شود و تخمک در دیواره فولیکول محدود می‌شود. هنگامی که تخمک آماده تخمک گذاری است، درون دیواره کیسه پر از مایع قرار می گیرد. قطر این کیسه پر از مایع حدود ۲ سانتی متر است و حدود یک سوم تا یک دوم حجم تخمدان را اشغال می کند. اگر فولیکولی که دارای تخمک است در طول تخمک گذاری پاره نشود، امکان اینکه کیست فولیکولی به قطر بیش از ۲.۵ سانتی متر ایجاد شود، وجود دارد.
بیشتر بخوانید: قاعدگی نامنظم در دختران چه علتی دارد؟
داشتن کیست تخمدان چگونه است؟
پس از تخمک گذاری، تخمک در لگن آزاد می شود، در این هنگام ممکن است فولیکول یک بار دیگر پر از مایع یا خون شود و باقی بماند. به طور کلی ماندن فولیکول یک یا دو هفته طول می کشد، اما می تواند بیشتر از یک یا دو هفته هم طول بکشد. گاهی اوقات فولیکول نمی تواند پاره شود و کیسه پر از مایع تا چند هفته باقی می‌ماند. پارگی کیست تخمدان، برای برخی از زنان می تواند خیلی دردناک باشد که نیاز داشته باشند به پزشک مراجعه کنند. خیلی کم پیش می‌آید اما ممکن است برخی افراد نیاز به جراحی برای توقف خونریزی از کیست را داشته باشند.
انواع کیست تخمدان
اکثر کیست ها بخشی از یک چرخه طبیعی تخمک گذاری هستند. ولی، برخی دیگر ممکن است به قصد آسیب به سطح تخمدان تشکیل شوند. به همین دلیل انواع سلول های دیگر در زیر سطح تخمدان قرار می گیرند و مایع (گاهی اوقات خون) در داخل کیست جمع می شوند.
کیست تخمدان انواع مختلفی داشته که با توجه به نوع آن، خطرات و عوارض این کیست ها نیز متفاوت می باشد. بطور کلی کیست های تخمدان به دو مدل بدخیم و خوش خیم تقسیم بندی می شوند که کیست های خوش خیم خطری برای افراد نداشته و کیست های بدخیم منجر به بروز سرطان می شود.
کیست های تخمدان انواع مختلفی دارد و علاوه بر آن در اندازه های متنوعی نیز می باشد که در صورت بزرگ بودن کیست ها، مشکلاتی را برای شخص ایجاد می کند. در ادامه انواع کیست ها را بررسی می کنیم.
کیست عملکردی
در هر ماه بطور طبیعی در تخمدان شما ساختار کیست مانندی به نام فولیکول ایجاد شده که فولیکول ها هورمون استروژن و پروژسترون تولید می کند. این کیست ها بطور معمول بی خطر بوده و به ندرت منجر به احساس درد در فرد می شود. این کیست ها معمولا در دو تا سه سیکل قاعدگی از بین رفته و اگر یک فولیکول بطور ماهیانه رشد کند، کیست عملکردی شناخته می شود. دو نوع کیست عملکردی وجود داشته که شامل موارد زیر است:
کیست فولیکولی
در زمان دوران قاعدگی تخمک از فولیکول خارج می شود و به سمت پایین لوله رحم حرکت کرده و هنگامی که فولیکول پاره نشده یا تخمک آزاد نمی شود، فولیکول به رشد خود ادامه داده و به کیست فولیکولی مبتلا می شوید.
کیست جسم زرد
زمانیکه فولیکول تخمک را آزاد می کند به همراه آن استروژن و پروژسترون برای بارداری آزاد شده و به این فولیکول جسم زرد گفته می شود. در بعضی مواقع مایع در درون فولیکول جمع شده و باعث می شود که جسم زرد به کیست تبدیل شود.
کیست شکلاتی
از انواع کیست های بسیار خطرناک در تخمدان، کیست شکلاتی بوده که منجر به ناباروری می شود.
خطرات داشتن کیست تخمدان
اکثر کیست های تخمدان موقتی هستند و معمولا ظرف یک یا دو هفته محو می شوند. ولی برخی از کیست ها می توانند برای چندین ماه باقی بمانند. بسیاری از این کیست ها دارای دیواره ای می‌باشند که در ترشح مایع فعال است، همین امر ممکن است باعث شود کیست باقی بماند؛ و یا حتی کیست بزرگ تر شود. دسته‌ای از سلول‌های دیواره کیست سریع‌تر از حد طبیعی تقسیم می‌شوند که با گذشت زمان، این تکثیر سریع می‌تواند تغییرات پیش سرطانی ایجاد کنند؛ یا حتی به سرطان تخمدان تبدیل شوند. البته این قضیه بسیار نادر می‌باشد و حتی اکثر این تقسیمات سلولی سریع خوش خیم هستند.
گاهی اوقات کیست حاوی برخی سلول های سرطانی می‌باشد، این می تواند کمی نگران کننده باشد. برای اکثر زنانی که در سنین باروری هستند، داشتن کیست تخمدان بیشتر از آنکه نگران کننده باشد، آزاردهنده است. با این حال، کیست‌هایی که بسیار بزرگ می‌شوند یا برای چندین ماه در جای خود باقی می‌مانند، بیشتر در معرض تکثیر سلولی سریع هستند و در نتیجه خطر سرطان بیشتری دارند.
چه اندازه کیست تخمدان خطرناک است؟
به طور کلی در مورد کیست تخمدان می توان گفت که خطری برای شما ندارد. زمانی کیست تخمدان خطرناک خواهد بود که اندازه آن بیش از ۵۰ میلیمتر باشد. پزشکان در چنین شرایطی به بیمار توصیه می کنند، کیست را جراحی کند. چرا که می تواند به دیگر اعضای داخلی شکم آسیب بزند. بیمار ممکن است دچار یبوست، ناراحتی روده و معده شود. مطمئناً هر چقدر کیست رشد کند، به فضای بیشتری نیاز دارد. کیست به اندازه ۶۰ و ۷۰ میلیمتر نیاز به جراحی دارد.
تاثیر سن در درمان کیست تخمدان
کیست هایی که به مدت ۶ ماه در زنان زیر ۴۵ سال، وجود نداشته اند را می توان با یک روش درمان در مطب خارج کرد. این روش حدود ۵ دقیقه طول بکشد با انجام این روش درمان، کاهش درد قابل توجهی را تجربه می‌کنید. اما با این حال، چون فقط مایع برداشته شده است (نه دیواره کیست)، هنوز ۱۵ تا ۲۰ درصد احتمال دارد که مایع دوباره جمع شود و کیست دوباره تشکیل شود. به خاطر داشته باشید که زنان در سنین باروری، همیشه دارای چند کیست بسیار کوچک هستند. آن ها فولیکول های نابالغی می‌باشند که منتظر تخمک گذاری هستند.
برای زنان بالای ۴۵ سال، روش های درمانی ممکن است متفاوت باشد. کیست های کمتر از ۲ سانتی متر به ندرت باعث ایجاد مشکل می شوند و معمولاً نیازی به درمان ندارند. گاهی اوقات یک سونوگرافی بعدی لازم می‌باشد تا تشخیص داده شود که کیست به خودی خود برطرف شده است یا خیر. برای کیست هایی که اندازه آنها بیش از ۴ سانتی متر است، ممکن است جراحی انجام شود. در طی این جراحی، کیست برداشته می‌شود.
بیشتر بخوانید: درمان واژینیسموس | درمان خانگی واژینیسموس
علل شایع کیست تخمدان چیست؟
علت کیست تخمدان رشد غیر طبیعی سلولها است. این موضوع هیچ ارتباطی به قاعدگی نامنظم ندارد، بنابراین نگران بی نظمی پریودی نباشید. کیست غالباً بر اثر عفونت، التهاب و تومورها به وجود می آید. عللی که باعث افزایش خطر ایجاد کیست تخمدان می‌شوند شامل موارد زیر می‌باشند:
بارداری: کیستی که در طول تخمک گذاری تشکیل می شود می تواند در طول بارداری روی تخمدان باقی بماند، و نیاز باشد که بعدا با کمک جراحی برداشتته شود.
مشکلات هورمونی: برخی زنان معمولاً برای کمک به تخمک گذاری داروهای مختلفی مصرف می کنند، این داروها باعث عدم تعادل هورمونی می شوند.
عفونت های لگنی: عفونت های شدید می توانند به تخمدان ها سرایت کرده و باعث ایجاد کیست شوند.
آندومتریوز: برای زنان مبتلا به آندومتریوز، بافت هایی که در داخل رحم رشد کنند، باعث ایجاد کیست در تخمدان ها شوند که به آن اندومتریوم گفته می شود.
علائم ابتلا به کیست تخمدان چیست؟
بیشتر کیست ها علائمی ایجاد نمی کنند، اما برای علائم برخی دیگر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس درد در لگن
- نفخ
- تب
- استفراغ
پیشنهاد می کنیم در صورت بروز درد ناگهانی در شکم یا لگن، تب یا استفراغ، فورا به یک پزشک مراجعه کنید.
علائم کیست تخمدان خطرناک
علائم کیست نشانه هایی هستند که به شما می گویند باید پیگیر درمان و سلامتی خود باشید. هر چقدر این علائم شدیدتر شوند، به این معنا است که شما در وضعیت خطرناکی قرار گرفته اید. علائمی که نشان می دهند شما در وضعیت خوبی نیستید به ترتیب عبارتند از:
- درد شدید در ناحیه لگن
- خونریزی غیرطبیعی
- رابطه جنسی دردناک
- قاعدگی نامنظم
میزان درد بستگی به اندازه و موقعیت کیست دارد که دردهای مختلفی برای زنان ایجاد می کند. اگر کیست بسیار بزرگ شود و درمانی صورت نگیرد، خطر ابتلا به سرطان رحم افزایش پیدا می کند. گاهی اوقات کیست می تواند پیچ خورده یا باز شود که علائم جدی ایجاد می کند. در صورتی که کیست پاره شده باشد، بیمار بلافاصله باید جراحی شود.
علائم کیست تخمدان در پریودی
- احساس دردی سنگین در ناحیه لگن که به طور ناگهانی شروع می شود.
- تخلیه روده ها برای بیمار سختی می شود. علاوه بر اینکه تکرر ادرار هم از نشانه های آن است.
- ممکن است احساس ادرار شدید داشته باشید اما مثانه شما خالی باشد.
- با وجود کیست تخمدان امکان بارداری برای مادر وجود ندارد.
- هنگام رابطه جنسی درد بسیاری زیادی دارید.
علائم دفع کیست تخمدان
اکثر اوقات کیست تخمدان در دوره پریودی دفع می شود. از بین رفتن کیست در پریودی با درد شدیدی در ناحیه لگن همراه است. شما ممکن است درد را یک سمت از بدن خود احساس کنید که علت آن موقعیت کیست است.
کیست تخمدان چگونه درمان می شود؟
برای درمان کیست تخمدان روش های مختلفی وجود دارد که به نوع کیست، شدت و علائم آن بستگی دارند.
مراقبت
اکثر کیست های تخمدان خود به خود از بین می روند. اگر کیست شما را آزار نمی دهد یا علائم خاصی ندارد، می توانید با مراقبت آن را کنترل کنید. شما باید چند هفته تا چند ماه پس از تشخیص، زیر نظر پزشک باشید. به طور مکرر برای سونوگرافی مراجعه کنید و رشد کیست را بررسی کنید.
مصرف دارو
کیست تخمدان را می توان با قرص جلوگیری کنترل کرد. این دارو باید تا چند ماه مصرف شود که طی چند ماه، تخمک گذاری را متوقف می کند. این کار از رشد و تشکیل کیست جلوگیری می کند. به این ترتیب احتمال بزرگ شدن کیست، کاهش پیدا می کند. بیمارانی که ناراحتی قلبی دارند، بهتر است برای استفاده از این دارو زیر نظر پزشک باشند.
جراحی کیست تخمدان
اگر کیست با مراقبت و دارو درمان و یا کنترل نشد، نیاز به جراحی دارد. اکثر پزشکان جراحی را زمانی توصیه می کنند که کیست بزرگ شده و به اعضای جانبی آسیب بزند. جراحی به روش لاپاراسکوپی یکی از گزینه های درمان است. این روش غالباً زمان بهبودی سریع تر و درد کمتری نسبت به سایر روش ها دارد.
