داشتن کیست تخمدان یک بیماری شایع است، اما معمولا آن را به اشتباه درک می‌کنند. در اصل، تشکیل کیست بخشی منظم از چرخه قاعدگی می‌باشد. زنان هر ماه یک کیست جدید در زمان تخمک گذاری ایجاد می کنند.
کیست تخمدان چیست؟
به زبان ساده کیست، یک کیسه پر از مایع به همراه یک دیواره است. آن مانند یک توپ پر از آب است که در داخل تخمدان قرار می گیرد. به کیست تخمدان، فولیکول تخمدان نیز می‌گویند.
فولیکول ها همیشه در اطراف تخمک رشد می کنند. فولیکول ها در هنگام تکثیر سلول هایی که تخمک را احاطه کرده‌اند و از آن حمایت می کنند، شروع به ترشح مایع می کنند. این مایع باعث می‌شود سلول‌ها به بیرون راهی شوند که در نتیجه دیواره کیست ایجاد می‌شود و تخمک در دیواره فولیکول محدود می‌شود. هنگامی که تخمک آماده تخمک گذاری است، درون دیواره کیسه پر از مایع قرار می گیرد. قطر این کیسه پر از مایع حدود ۲ سانتی متر است و حدود یک سوم تا یک دوم حجم تخمدان را اشغال می کند. اگر فولیکولی که دارای تخمک است در طول تخمک گذاری پاره نشود، امکان اینکه کیست فولیکولی به قطر بیش از ۲.۵ سانتی متر ایجاد شود، وجود دارد.
داشتن کیست تخمدان چگونه است؟
پس از تخمک گذاری، تخمک در لگن آزاد می شود، در این هنگام ممکن است فولیکول یک بار دیگر پر از مایع یا خون شود و باقی بماند. به طور کلی ماندن فولیکول یک یا دو هفته طول می کشد، اما می تواند بیشتر از یک یا دو هفته هم طول بکشد. گاهی اوقات فولیکول نمی تواند پاره شود و کیسه پر از مایع تا چند هفته باقی می‌ماند. پارگی کیست تخمدان، برای برخی از زنان می تواند خیلی دردناک باشد که نیاز داشته باشند به پزشک مراجعه کنند. خیلی کم پیش می‌آید اما ممکن است برخی افراد نیاز به جراحی برای توقف خونریزی از کیست را داشته باشند.
انواع کیست تخمدان
اکثر کیست ها بخشی از یک چرخه طبیعی تخمک گذاری هستند. ولی، برخی دیگر ممکن است به قصد آسیب به سطح تخمدان تشکیل شوند. به همین دلیل انواع سلول های دیگر در زیر سطح تخمدان قرار می گیرند و مایع (گاهی اوقات خون) در داخل کیست جمع می شوند.
خطرات داشتن کیست تخمدان
اکثر کیست های تخمدان موقتی هستند و معمولا ظرف یک یا دو هفته محو می شوند. ولی برخی از کیست ها می توانند برای چندین ماه باقی بمانند. بسیاری از این کیست ها دارای دیواره ای می‌باشند که در ترشح مایع فعال است، همین امر ممکن است باعث شود کیست باقی بماند؛ و یا حتی کیست بزرگ تر شود. دسته‌ای از سلول‌های دیواره کیست سریع‌تر از حد طبیعی تقسیم می‌شوند که با گذشت زمان، این تکثیر سریع می‌تواند تغییرات پیش سرطانی ایجاد کنند؛ یا حتی به سرطان تخمدان تبدیل شوند. البته این قضیه بسیار نادر می‌باشد و حتی اکثر این تقسیمات سلولی سریع خوش خیم هستند.
گاهی اوقات کیست حاوی برخی سلول های سرطانی می‌باشد، این می تواند کمی نگران کننده باشد. برای اکثر زنانی که در سنین باروری هستند، داشتن کیست تخمدان بیشتر از آنکه نگران کننده باشد، آزاردهنده است. با این حال، کیست‌هایی که بسیار بزرگ می‌شوند یا برای چندین ماه در جای خود باقی می‌مانند، بیشتر در معرض تکثیر سلولی سریع هستند و در نتیجه خطر سرطان بیشتری دارند.
درمان سریع کیست تخمدان
سونوگرافی گزینه خوبی برای تشخیص کیست تخمدان می‌باشد، همچنین اگر تقسیم سلولی سریعی در دیواره کیست داشته باشید، آن را نیز نشان می‌دهد. اما با سونوگرافی نمی‌توان تشخیص داد که این تکثیر خوش خیم است یا بدخیم. در این مورد، جراح می تواند دیواره کیست را برای بررسی بیشتر جدا کند.
بیشتر بزرگ شدن کیست ها، خوش خیم است. مطالعات نشان می دهد که در ازای هر سرطان تخمدانی که زود تشخیص داده شود، حدود ۸ تا ۱۰ نفر تحت عمل جراحی قرار می گیرند که احتمالاً به جراحی نیازی نداشته‌اند. با این حال، تشخیص زودهنگام سرطان می تواند زندگی بیماران را نجات دهد. آزمایش‌های خونی مانند CA-125 می‌تواند در تعیین احتمال ابتلا به سرطان کمک کننده باشد. در ادامه به معرفی روش‌های درمان کیست تخمدان خواهیم پرداخت.
- درمان کیست تخمدان با دارو: کیست‌های خوش خیم نیاز به درمان نداشته و طی چند هفته به خودی خود درمان می‌شوند. برای جلوگیری از پیشرفت بیماری داروهای ضدبارداری هورمونی توسط پزشک تجویز می‌شود.
- چکاپ‌های دوره‌ای: در صورت مبتلا بودن به کیست تخمدان باید به طور دوره‌ای و منظم سونوگرافی و چکاپ را برای بررسی تغییرات سایز کیست‌ها انجام دهید.
- درمان کیست تخمدان با لاپاراسکوپی: در صورتی که درمان دارویی برای رفع کیست تخمدان جواب ندهد؛ از جراحی لاپاراسکوپی برای برداشتن کیست‌ها استفاده می‌شود. در این روش باید تمام کیست‌ها برداشته شود و هیچ قسمتی از کیست در داخل تخمدان باقی نماند. چرا که در طی سال‌ها می‌تواند باز دوباره موجب ایجاد کیست شود.
- درمان کیست تخمدان توسط جراحی: در صورت رشد بیش از حد کیست‌ها و ایجاد درد و ناراحتی در طی دوره‌های قاعدگی ممکن است طبق صلاحدید پزشک نیاز به جراحی باشد. در صورتی که توده کیستی سرطانی شده باشد نیاز به جراحی و برداشتن رحم و تخمدان‌ها و هم چنین لوله‌های رحمی خواهد بود.
تاثیر سن در درمان کیست تخمدان
کیست هایی که به مدت ۶ ماه در زنان زیر ۴۵ سال، وجود نداشته اند را می توان با یک روش درمان در مطب خارج کرد. این روش حدود ۵ دقیقه طول بکشد با انجام این روش درمان، کاهش درد قابل توجهی را تجربه می‌کنید. اما با این حال، چون فقط مایع برداشته شده است (نه دیواره کیست)، هنوز ۱۵ تا ۲۰ درصد احتمال دارد که مایع دوباره جمع شود و کیست دوباره تشکیل شود. به خاطر داشته باشید که زنان در سنین باروری، همیشه دارای چند کیست بسیار کوچک هستند. آن ها فولیکول های نابالغی می‌باشند که منتظر تخمک گذاری هستند.
برای زنان بالای ۴۵ سال، روش های درمانی ممکن است متفاوت باشد. کیست های کمتر از ۲ سانتی متر به ندرت باعث ایجاد مشکل می شوند و معمولاً نیازی به درمان ندارند. گاهی اوقات یک سونوگرافی بعدی لازم می‌باشد تا تشخیص داده شود که کیست به خودی خود برطرف شده است یا خیر. برای کیست هایی که اندازه آنها بیش از ۴ سانتی متر است، ممکن است جراحی انجام شود. در طی این جراحی، کیست برداشته می‌شود.
بیشتر بخوانید: سرطان رحم
درمان‌های خانگی کیست تخمدان
- انجام حرکات کششی: با انجام ورزش‌های کششی انقباضات عضلات رحم از بین رفته و مقاومت بدن را افزایش داده و منجر به جلوگیری از بروز کیست تخمدان و هم چنین از بین رفتن آن می‌شود.
- مصرف زنجبیل: خاصیت ضد التهابی زنجبیل و گرم بودن آن رشد سلول‌های سرطانی را متوقف کرده و به درمان کیست تخمدان کمک می‌کند.
- سرکه سیب: پتاسیم موجود در سرکه سیب باعث از بین رفتن کیست‌های تخمدان می‌شود. یک قاشق سرکه را در یک لیوان آب مخلوط کرده و دو مرتبه در طول روز آن را بنوشید.
- چای بابونه: بابونه به دلیل خاصیت ضدالتهابی خود جریان گردش خون را در بدن بالا برده و دوران پریودی را منظم می‌کند و به از بین رفتن این بیماری کمک می‌کند. برای مصرف این چای ۳ الی ۴ قاشق غذاخوری از بابونه را با یک فنجان آب‌جوش و یک شاخه نعناع ترکیب کرده و به مدت ۵ دقیقه بذارید دم بکشه و بعد مصرف کنید.
- تنظیم رژیم غذایی: بیشتر افراد دارای اضافی وزن و چاقی دچار کیست تخمدان می‌شوند. بنابراین مصرف غذاهای کربوهیدرات را کم کرده و غذاهایی که به تنظیم و کاهش وزن و مبارزه بدن با مقاومت به انسولین کمک کند مصرف کنید.
- ماساژ: ماساژ دادن باعث رفع گرفتگی عضلات ران و باسن، شک و کمر شده و به کاهش درد ناشی از کیست تخمدان کمک می‌کند.
- مصرف سیب‌زمینی: سیب‌زمینی به دلیل دارا بودن ویتامین‌های b6 و اسیدآمینه باعث افزایش میزان تعادل بدن شده و به از بین رفتن کیست تخمدان کمک می‌کند.
- حمام نمک اپسوم: حمام آب گرم همراه با افزودن نمک اپسوم به تسکین درد ناشی از کیست تخمدان کمک کند.
- چای گل داوودی: این چای به دلیل خاصیت ضدالتهابی و ضدتوموری، رشد سلول‌های سرطانی را متوقف کرده و به درمان بیماری کیست تخمدان کمک می‌کند.
- تربچه: برای استفاده از این مواد تربچه را آسیاب کرده و با کمی شکرمخلوط کرده وقبل از خواب مصرف کنید. استفاده مداوم از این ترکیب به درمان کیست تخمدان کمک می‌کند.
- مصرف مسکن‌ها: داروهایی که به تسکین درد کمک می‌کنند؛ مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و استامینوفن را میتوان بدون نسخه از داروخانه‌ها تهیه کرد و برای رفع درد استفاده کرد. استفاده‌ی طولانی مدت از این مسکن‌ها باید با مشورت پزشک صورت بگیرد.
علل شایع کیست تخمدان چیست؟
عللی که باعث افزایش خطر ایجاد کیست تخمدان می‌شوند شامل موارد زیر می‌باشند:
بارداری: کیستی که در طول تخمک گذاری تشکیل می شود می تواند در طول بارداری روی تخمدان باقی بماند، و نیاز باشد که بعدا با کمک جراحی برداشتته شود.
مشکلات هورمونی: برخی زنان معمولاً برای کمک به تخمک گذاری داروهای مختلفی مصرف می کنند، این داروها باعث عدم تعادل هورمونی می شوند.
عفونت های لگنی: عفونت های شدید می توانند به تخمدان ها سرایت کرده و باعث ایجاد کیست شوند.
آندومتریوز: برای زنان مبتلا به آندومتریوز، بافت هایی که در داخل رحم رشد کنند، می توانند در خارج از رحم نیز رشد کنند و باعث ایجاد کیست در تخمدان ها شوند که به آن اندومتریوم گفته می شود.
علائم ابتلا به کیست تخمدان چیست؟
بیشتر کیست ها علائمی ایجاد نمی کنند، اما برای علائم برخی دیگر میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس درد در لگن
- نفخ
- تب
- استفراغ
پیشنهاد می کنیم در صورت بروز درد ناگهانی در شکم یا لگن، تب یا استفراغ، فورا به یک پزشک مراجعه کنید.
