هنگامی که یک فرد در حالت ایستاده، قوزک پای خود را به هم متصل می کند و فاصله بین دو زانو از حالت طبیعی بیشتر می شود، فرد دچار پای پرانتزی یا ژنوواروم می باشد. وجود پای پرانتزی تا ۲ سالگی امری طبیعی است و نگران کننده نیست. تداوم این حالت نیاز به درمان زانوی پرانتزی دارد.
درمان پای پرانتزی با توجه به دلیل ایجاد کننده این اختلال با هم متفاوت می باشد. این اختلال موجب قوس برداشتن پاها به طرف بیرون می گردد.
از عوارض پای پرانتزی می توان به ابتلا به آرتروز در سنین بزرگسالی اشاره کرد. همچنین باعث ضعیف شدن رباط های پا و غضروف زانو می گردد.
دلیل ایجاد زانوی پرانتزی
در نوزادان تازه متولد شده، وجود پای پرانتزی کاملا طبیعی است چون استخوان ها و مفاصل، هنوز در حال رشد هستند و در جایگاه خود ثابت نشده اند. درمان زانوی پرانتزی در این سنین الزامی نیست.
هنگامی که نوزاد در حدود سن ۱۲ ماهگی الی ۱۸ ماهگی به راه می افتد، پاهای نوزاد خودبخود صاف می شوند. هنگامی که پرانتزی بودن پاها بعد از سن ۲ سالگی ادامه یافت، با یک پزشک متخصص برای درمان زانوی پرانتزی مشورت کنید.
دلایل ایجاد زانوی پرانتزی
- کمبود ویتامین D در دوران کودکی: فرم پاهای نوزاد به شکل کمانی و یا هلالی می باشد و به تدریج تا سن ۲ سالگی صاف می شوند. در جریان رشد زانوها تا سن ۴ سالگی به حالت ضربدری ملایم در می آیند. در این حالت زاویه بین استخوان ساق و ران تقریبا ۶ درجه خواهد شد.
اگر کودک رژیم غذایی درستی نداشته باشد و با کمبود ویتامین D و یا کلسیم و فسفر مواجه شود، فرم پرانتزی پاها اصلاح نمی شود.
کمبود ویتامین D در سنین نوجوانی موجب بروز بیماری راشیتیسم می گردد. در این بیماری ساختار استخوان انعطاف پذیر و نرم می شود. به همین دلیل به راشیتیسم نرمی استخوان هم می گویند.
- پاره شدن مینیسک داخلی و ساییده شدن در قسمت داخل زانو: پاره شدن مینیسک موجب می شود زانوها کج شوند و آرتروز زانو هم ایجاد شود.
- آرتروز در بزرگسالان: بیماری آرتروز می تواند باعث پای پرانتزی شود. در این بیماری غضروف داخل زانو از بین می رود و موجب خمیدگی زانو می شود.
- آسیب به صفحه رشد کودکان و رشد یک طرفه: به دلیل آسیب به صفحه رشد، تعادل بین دو طرف صفحه به هم می خورد و انحراف زانو ایجاد می شود.
- شکستگی در مفصل زانو یا شکستگی در استخوان های ران و ساق پا: به دلیل بد جوش خوردن در قسمت مفصل زانو و انحراف در استخوان های ساق و ران، پاهای پرانتزی ایجاد می شود.
علل دیگر ایجاد زانوی پرانتزی
- نشستن به شکل W که به آن طرز نشستن دبلیو شکل می گویند.
- راه رفتن زودهنگام نوزاد
- چاقی و یا اضافه وزن
- وجود عفونت استخوانی
- وجود تومورهای استخوانی
- وجود زخم و یا آسیب های فیزیکی و درمان نامناسب آن
- ابتلا به بیماری هایی مثل آکندروپلازی، پاژه استخوان و بیماری پلانت
- دیسپلازی استخوانی و رشد غیر نرمال استخوان ها
- مسمومیت با سرب
- مسمومیت با فلوراید
تشخیص زانوی پرانتزی
پزشک متخصص در ابتدا شرح حال و سوابق بیمار را بررسی می کند. انحراف اندام بیمار در حالت ایستاده از جهت های مختلف و در حال راه رفتن را بررسی می کند. عکس زانو در حالت ایستاده، تمام رخ، نیم رخ گرفته می شود. همچنین عکس ۳ مفصل که از مفصل لگن تا قوزک پا را نشان می دهد، گرفته می شود. به این عکس، عکس الایمنت مفصل می گویند. با رسم کردن خطوط و زاویه ها بر روی عکس الایمنت میزان انحراف در قسمت بالایی و پایینی زانو مشخص می شود. انجام عکس های رادیولوژی هم کمک کننده می باشد.
بیشتر بخوانید : درمان آرتریت روماتوئید
روش های درمان زانوی پرانتزی بدون جراحی
اگر میزان انحراف زانوی پرانتزی، کم باشد،پیشرونده نباشد و بیمار دردی در قسمت داخل زانو نداشته باشد، برای درمان زانوی پرانتزی، روش جراحی توصیه نمی شود.
استفاده از بریس: کودکانی که تازه به راه می افتند، می توانند از بریس پا، گچ گرفتن ، و کفش های طبی استفاده کنند.
مصرف ویتامین D: در کودکانی که به دلیل کمبود ویتامین D، پای پرانتزی ایجاد می شود، درمان زانوی پرانتزی، به راحتی و با استفاده از ویتامین D و رعایت رژیم غذایی مناسب امکان پذیر است.
فیزیوتراپی و ورزش: کسانی که پای پرانتزی ملایم تری دارند و دردی نیز ندارند، می توانند با انجام فیزیوتراپی و کاهش وزن، عضلات اطراف استخوان ها تقویت کنند. این روش، پای پرانتزی را درمان نمی کند، فقط موجب تقویت عضلات می شود.
استفاده از کفی ها و کفش های طبی: وجود پای پرانتزی موجب چرخیدن مچ پا می شود. همچنین موجب به هم خوردن تعادل فرد می گردد. کفش های کشیده دارای سرپنجه پهن، تثبیت کننده پاشنه و تخت مناسب می تواند موجب کاهش درد زانو و عوارض آن شود.
درمان زانوی پرانتزی با روش جراحی
در کودکان و نوجوانان قبل از اینکه صفحات رشد بسته شوند، می توان با ایجاد توقف در یک طرف صفحه رشد، درمان پای پرانتزی را انجام داد. در این روش به صورت موقتی توسط پیچ، منگنه و یا پلاک در طرف محدب صفحه رشد، توقف ایجاد می شود.
درمان زانوی پرانتزی با تعویض مفصل یا آرتروپلاستی مناسب چه کسانی می باشد؟
- کسانی که مبتلا به آرتروز و یا تخریب زانو هستند.
- ۲- انحراف زانو هم دارند.
- سن آنها بعد از سن میانسالی می باشد.
در صورتی که درمان زانوی پرانتزی انجام نشود، موجب بروز آرتروز می گردد. با تعویض مفصل، می توان غضروف ها را ترمیم کرد. همچنین با این روش انحراف استخوانی هم اصلاح می شود.
حرکات اصلاحی برای درمان زانوی پرانتزی
با تقویت عضلات همسترینگ، عضلات سرینی، چهارسر ران و عضلات ساق پا می توان به تقویت زانو کمک کرد. انجام تمرینات زیر در ۳ ست ۱۰ تایی توصیه می شود.
- حرکت اسکات
- حرکت بشین و پاشو
- حرکت لانژ
- تمرین بالا کشیدن پا به طور صاف
- تمرین کشیدن پا از سمت پهلو
- کشش های با قوس کوتاه
- حرکات استپ آپ
- بالا کشیدن پشت ساق پا
- تمرینات عضله همسترینگ
- حرکت پل یا بریج
- انجام تمرینات یوگا
- نوشتن اعداد انگلیسی با انگشتان پا روی یک صفحه فرضی
